Ο Δ.Σ.Α. εγκαίρως είχε επισημάνει με έγγραφό του προς το Υπουργείο Δικαιοσύνης στις 12.5.2008, τις τεκμηριωμένες παρατηρήσεις και επιφυλάξεις του για το Νομοσχέδιο για την αναμόρφωση του Οικογενειακού Δικαίου. Παράλληλα, από την πρώτη στιγμή, ήτοι στις 14.4.2008, ο Πρόεδρος του Δ.Σ.Α., είχε ζητήσει από την Πρόεδρο της Επιτροπής για την Αναμόρφωση του Οικογενειακού Δικαίου τη θεσμική εκπροσώπηση των Δικηγορικών Συλλόγων σ αυτήν, με επιστολή του, στην οποία ανέφερε μεταξύ άλλων ότι : «Παρά το γεγονός, ότι η Επιτροπή λειτουργεί επί μήνες, δεν θεωρήσατε αναγκαίο και σκόπιμο να καταθέσουμε τις απόψεις και τις προτάσεις μας ως Δικηγορικοί Σύλλογοι, με αποτέλεσμα να πληροφορούμεθα από εφημερίδες και τρίτους, αποσπασματικά, το περιεχόμενο του πολυνομοσχεδίου, περιέχον και διατάξεις που πιθανόν μας θίγουν, όχι μόνο ως επαγγελματική τάξη, αλλά και θεσμικά».
Τις επισημάνσεις αυτές επικαλείται ο Πρόεδρος του Δ.Σ.Α. κ. Δημήτρης Παξινός, σε σημερινή του επιστολή προς τον Υπουργό Δικαιοσύνης κ. Σωτήριο Χατζηγάκη, στην οποία αναφέρει, ότι το νομοσχέδιο καταρτίσθηκε ερήμην του Δ.Σ.Α. και ότι οι προτάσεις του, ουδαμώς λήφθηκαν υπ όψιν και ζητεί την κατάθεση νέου νομοσχεδίου, που θα είναι προϊόν διαλόγου και θα ανταποκρίνεται στις σημερινές ανάγκες.
Παραθέτουμε τις παρατηρήσεις του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών, που περιλαμβάνονται στο έγγραφο προς το Υπουργείο Δικαιοσύνης :
Του σχεδίου νόμου για την τροποποίηση των άρθρων 1441, 1490, 1511, 1513 -1516, 1518, 1520 ΚΑΙ 1589 ΤΟΥ ΑΚ (Γονική Μέριμνα, Επιμέλεια ανηλίκων κλπ.)
Α. Η γενική εικόνα των τροποποιήσεων όπως φαίνεται και από την αιτιολογική τους έκθεση φαίνεται να διαφοροποιείται κατ' αρχήν από το ισχύον δίκαιο κατά το οποίο η γονική μέριμνα ανηλίκων ασκείται από κοινού και από τους δύο γονείς κατά την διάρκεια της έγγαμης συμβίωσης, μετά όμως την λύση ή ακύρωση του γάμου και κυρίως μετά τη διάσταση των γονέων αυτή ανατίθεται σε έναν από αυτούς.
Με τη νέα ρύθμιση, και με την αιτιολογία ότι αυτή αντιβαίνει στην αρχή της προστασίας του συμφέροντος του ανηλίκου η συνάσκηση της γονικής μέριμνας εξακολουθεί και μετά τη διάσπαση της έγγαμης συμβίωσης και μπορεί να αφαιρεθεί από τον ένα (ή και από τους δύο γονείς) όπως ορίζει n ισχύουσα διάταξη του άρθρου 1532 Α.Κ.
Οι επί μέρους όμως τροποποιήσεις, οι οποίες ουσιαστικά οδηγούν σε εμπλοκή των γονέων σε όλα τα θέματα, πλην των καθημερινών, θα πρέπει να τύχουν προσεκτικής μελέτης και ιδιαίτερης προσέγγισης διότι, όπως επισημαίνεται και στην αιτιολογική έκθεση του σχεδίου νόμου, οι νέες ρυθμίσεις «ασφαλώς μπορούν να σημαίνουν αύξηση των ευκαιριών προστριβής των γονέων «αλλά θεωρήθηκε από την επιτροπή ότι καθιστούν τους γονείς πιο υπεύθυνους».
Η γενική παρατήρηση σ' αυτό θα μπορούσε να είναι ότι οι γονείς δεν καθίστανται πιο υπεύθυνοι λόγω της εμπλοκής τους σε όλα τα θέματα που αφορούν το παιδί τους σε περίπτωση διακοπής της έγγαμης συμβίωσης, γιατί οι νέες ρυθμίσεις οπωσδήποτε «προϋποθέτουν ώριμους γονείς», όπως επίσης επισημαίνεται από την αιτιολογική έκθεση, η ωριμότητα όμως των γονέων είναι ακριβώς το ζητούμενο. Οι κοινωνίες δε δεν ωριμάζουν με νομικές επιταγές και απαγορεύσεις, οι οποίες, ναι μεν μπορεί να εφαρμόζονται σε άλλες έννομες τάξεις, μεταφύτευση τους όμως στην δική μας θα πρέπει να γίνει με πολύ περίσκεψη.
Β. 1. Η μέχρι σήμερα εφαρμογή των ισχυουσών διατάξεων από τα δικαστήρια, τόσο της ουσίας όσο και από το Ακυρωτικό, έχει γίνει με μεγάλη φειδώ και μόνο σε ακραίες περιπτώσεις ως προς την δυνατότητα να ανατεθεί η γονική μέριμνα γονέα στον ένα γονέα μετά τη διάσπαση της έγγαμης συμβίωσης. Το αντικείμενο δε των σχετικών δικών στην πλειοψηφία τους είναι ρύθμιση μόνο της επιμέλειας του ανηλίκου της οποίας το περιεχόμενο ρυθμίζεται από το άρθρο 1518 Α.Κ. και το οποίο έχει επί δεκαετίες προσδιορισθεί, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, με επιτυχία από τη νομολογία.
Ο περιορισμός όμως του γονέα, με τον οποίο συγκατοικεί το ανήλικο μετά τη διάσπαση της έγγαμης συμβίωσης, μόνο «στις συνήθεις πράξεις που αφορούν την καθημερινή ζωή του ανηλίκου στην τρέχουσα διαχείριση της περιουσίας του, και στις πράξεις που έχουν επείγοντα χαρακτήρα (νέο άρθρο 1513) πράγματι θα οδηγήσουν σε αναζήτηση επικίνδυνης περιπτωσιολογίας, κάτι που διαφαίνεται ήδη από την αιτιολογική έκθεση.
2. Παρά την πρόθεση του σχεδίου και τον υπερτονισμό μάλιστα της σε όλα σχεδόν τα θέματα συναπόφασης των δύο γονέων και μετά την διακοπή της έγγαμης συμβίωσης η δυνατότητα αφαίρεσης της άσκησης της γονικής μέριμνας από τον ένα γονέα και αποκλειστικής ανάθεσης της από τον άλλο με το νέο άρθρο 1514 φαίνεται ευκολότερη και σε κάθε περίπτωση προβληματική.
Έτσι π.χ. η αόριστη έννοια της «αδιαφορίας» του άλλου γονέα κατά τη συνάσκηση της γονικής μέριμνας ή αόριστα «μη επιστροφή» του τέκνου μετά την επικοινωνία, η «καταχρηστική άσκηση του δικαιώματος επιμέλειας», η οποία επιβεβαιώνεται ότι παραμένει και ασκείται και από τους δύο γονείς και μετά την διακοπή της έγγαμης συμβίωσης, οδηγεί σε εμπλοκή και των δύο γονέων σε πλήθος ζητημάτων τα οποία δεν περιλαμβάνονται στα «καθημερινά» του ανηλίκου (άρθρο 1513) και σε ευκαιρίες δημιουργίας πολλαπλών δικών, και κρίσιμης διαταραχής των σχέσεων των γονέων οι οποίες με τη γνωστή οξύτητα τους ασφαλώς θα αποβούν σε βάρος του συμφέροντος του ανηλίκου. Σαν καταχρηστική άσκηση της επιμέλειας, της διαχείρισης της περιουσίας του τέκνου, ή της επικοινωνίας του με τον άλλο γονέα, η οποία κατά το νέο άρθρο 1514 εφαρμόζεται μόνο στις περιπτώσεις αυτές και όχι και στη συνάσκηση της γονικής μέριμνας, χωρίς επαρκή αιτιολογία για τη διάκριση, αναφέρεται στην αιτιολογική έκθεση «η εξαντλητική εξέταση ή παρέμβαση σε κάθε λεπτομέρεια της καθημερινής ζωής του ανηλίκου» από τον γονέα που δεν συγκατοικεί ενώ γενικά το δικαίωμα του να ζητάει από τον άλλο γονέα πληροφορίες για το πρόσωπο και την περιουσία του τέκνου.
Όμως αφ' ενός μεν οι διακρίσεις αυτές παραγνωρίζουν την ιδιαιτερότητα της προσωπικής γενικά κατάστασης του γονέα ο οποίος δεν συγκατοικεί πια με το παιδί του και της εύλογης ανησυχίας του για τον τρόπο της ζωής του αφ' ετέρου δε διατηρούνται στο ίδιο άρθρο 1514 σαν δικαίωμα του γονέα στον οποίο δεν έχει αναταθεί η άσκηση της γονικής μέριμνας «να ζητάει από τον άλλον πληροφορίες για το πρόσωπο και την περιουσία του τέκνου».
Γ. Η προβλεπόμενη στο άρθρο 1513 συμφωνία των γονέων να καθορίζουν τον τόπο της κατοικίας του ανηλίκου, τον γονέα με τον οποίο θα συγκατοικεί αυτό καθώς και τον τρόπο της επικοινωνίας του με αυτόν ορίζεται ότι θα γίνεται με συμβολαιογραφικό έγγραφο. Στο νέο όμως άρθρο 1441 η σχετική συμφωνία η οποία προβλέπεται ήδη με την ισχύουσα διάταξη θα πρέπει, κατά παραπομπή στο άρθρο 1513, να γίνεται επίσης με συμβολαιογραφικό έγγραφο, και όχι από τους πληρεξουσίους ή τον πληρεξούσιο δικηγόρο των συζύγων με υπογραφή της από αυτούς. Κανένα όμως πρόβλημα δεν έχει προκύψει μέχρι σήμερα στην πράξη από την κατάρτιση της συμφωνίας αυτής από δικηγόρους και η νέα ρύθμιση εμφανίζεται περιττή και απαξιωτικά για τους συλλειτουργούς της δικαιοσύνης».